Kartels zijn zondermeer “in” in de Vlaamse politiek. Trendsetter bleek sp.a-spirit, later volgden CD&V/N-VA, VLD-Vivant, VB-VLOTT… Met vooral lokaal allerlei varianten. De nationale kartels hebben gemeen dat ze uit een grote partij en een beduidend kleinere bestaan. Dat legt ook de verhouding tussen de twee partijen vast. In de grote partij zijn er onvermijdelijk mensen die vinden dat er te veel cadeaus worden gegeven aan het kleine broertje, dat er te veel mandaten worden afgestaan en dat de kartelpartner zich wel wat volgzamer zou mogen opstellen. De kleine partij vindt dan weer dat ze vaak te weinig zichtbaar is en te veel naar de pijpen van de grote moet dansen, dat ze de eigenheid niet altijd kan bewaren. En dat ze wel mandaten krijgt, maar vaak weinig echte macht.

De gevoelens komen daarbij niet altijd overeen met de gemaakte afspraken. Zo werd in Antwerpen overeengekomen dat spirit geen schepenambt zou krijgen, maar het lijkt nu toch logisch dat Fauzaya Talhaoui van spirit, die na Patrick Janssens het meeste stemmen kreeg op de kartellijst toch een plek in het college zou krijgen. Maar afspraak is afspraak, dus valt de sp.a niet veel te verwijten (al kan het gezond verstand van Janssens misschien toch nog een verrassing brengen). Zo spraken de nationale kartels ook af dat er gemeentelijk niet noodzakelijk moest worden samengewerkt. Afspraak is ook hier afspraak, dus horen de zure reacties die dat bij de gemeentelijke afdeling van de grote broers al eens oproept niet. Of horen ze toch niet te blijven duren. CD&V heeft geen recht op een onvoorwaardelijk ja-knikkende N-VA in alle gemeenten, ze moet de steun verdienen (en soms doet ze dat niet). Net zoals sp.a geen onvoorwaardelijk recht heeft op de trouw van elke Spirit’er (of elke andere progressief denkende), maar er goede redenen kunnen zijn waarom plaatselijk andere keuzes worden gemaakt. Zelfs het VB blijkt niet zomaar elke verdwaalde rechts-liberaal te mogen claimen.

Al is ook de Essense sp.a niet immuun voor dit soort redeneringen, bij de Essense CD&V lijkt het helemaal niet goed door te dringen, ook niet nadat N-VA via het kartel N-VA/PLE bewezen heeft dat het inhoudelijk beter wist wat er leefde bij de Essenaren dan CD&V en bovendien een véél grotere slagkracht heeft dan CD&V herhaaldelijk liet uitschijnen en ook aan zichzelf wijsmaakte.

Sommige CD&V’ers kunnen het niet laten om het loutere bestaan van PLE als oorzaak te zien van alles wat in hun ogen misloopt in Essen (ze schrijven dan ook liefst over “PLE” wanneer iets hen niet aanstaat, en over “N-VA” als ze terug vriendjes willen zijn – terwijl onze vijfkoppige fractie toch echt wel onder de ene naam “N-VA/PLE” door het leven zal gaan en oppositie zal voeren). Zonder het PLE-“vehikel” zou N-VA wel braafjes op hun trein zijn gesprongen (om vervolgens mee het spoor bijster te raken, wellicht). Ik denk dat ze dan de Essense N-VA’ers behoorlijk onderschatten (en ipso facto de niet-N-VA’ers in het kartel overschatten, waarvoor mijn oprechte dank). En overigens onderschatten ze volgens mij ook de nationale N-VA, want die partij denk ik toch nog wel een beetje te kennen – al gingen de wegen binnen de VU vijf jaar geleden uiteen, de mentaliteit binnen de twee opvolgerspartijen is nog altijd sterk door de geschiedenis van de Volksunie getekend.

Kartels zijn boeiende experimenten. Hoe het met de duurzaamheid op de lange termijn zit, weet vooralsnog niemand. Maar de lange termijn is in de politiek sowieso een eeuwigheid. Twee weken geleden telde Essen alleen al binnen de CD&V/VLD-meerderheid een stuk of twaalf mensen die zo goed als zeker waren van een schepenambt. Twee weken geleden was paars morsdood en moest Leterme alleen nog kiezen tussen het Martelarenplein en de Wetstraat. Twee weken geleden leek de PS de schandaalsfeer achter zich te hebben gelaten. Was Dewinter zeker van een nieuwe zwarte zondag. Leek de VLD zich defintief met Dedecker te hebben verzoend… Politici die zes jaar denken te kunnen vooruitkijken en al te weten hoe het politieke landschap er nationaal of lokaal zal uitzien, al dan niet op basis van kartels, horen allemaal in één gemeente thuis.