Archief van
Categorie: Religie

Samos a la playa

Samos a la playa

Ik heb deze zomer, om de reden die iedereen zal begrijpen, minder tijd in Griekenland doorgebracht dan gepland was. Bovendien moest er ginds ook nog wat werk opgeknapt worden, en is tijd voor de familie ook daar belangrijk, natuurlijk. Maar een zomer zonder Grieks eiland kon natuurlijk niet, en zo zijn Ioanna en ik toch enkele dagen in Samos beland. We verbleven in Pythagoreio, genoemd naar de beroemdste inwoner van het eiland, Pythagoras – beroemde inwoners van voor onze jaarrekening, we kennen dat hier zo niet…

Het bleek een mooi stadje met alles wat een Grieks eiland verlangt : stranden, terrasjes en restaurants langs de zee, kleine winkelsteegjes, veel katten en overblijfselen uit lang vervlogen tijd. De tunnel van Efpalinos, vlak bij Pythagoreio, is er daar één van : een 2,5 km lange tunnel om zo watervoorziening, ondergronds en doorheen een berg, mogelijk te maken. Een kunststuk, met name als het uit de 6e eeuw voor Christus dateert. Zeker als je weet dat ze aan twee kanten zijn beginnen graven en (bijna) op hetzelfde punt in het midden uitkwamen. De tunnel kreeg terecht een plaatsje op de Unesco Werelderfgoedlijst.

Om ook de rest van het eiland te verkennen hadden we niet zo veel tijd (en we wilden ook een beetje van de stranden genieten), maar we trokken wel een dag uit om net “over het water” naar Turkije te gaan en met name de ruïnes van Efeze te bezoeken. Heel veel wist ik niet over Efeze (Ephesos), behalve dat de apostel Paulus een brief stuurde naar de christenen aldaar. Blijkt dat het een “opvolgbrief” was, want de apostel zou er ook zelf nog gepreekt hebben. En Efeze was een gigantische stad voor die tijd – Paulus wist zijn bestemmingen wel te kiezen. De ruïnes ervan passen in het rijtje van de indrukwekkendste overblijfselen uit het Grieks-Romeinse tijdperk en zijn een bezoek meer dan waard. De dag in Turkije sloten we af in Kuşadası, met de bazaars en de vele winkeltjes, al konden die ons maar beperkt bekoren. De Middellandse Zee bleek wat woeliger dan gewoonlijk, zodat we enigszins dooreengeschud de Griekse wateren bereikten – tot ongeloof van Telenet overigens, dat ons probeert Turkse tarieven aan te rekenen voor het openen van onze telefoon binnen de EU-grenzen.

Samos staat bekend om zijn zoete wijn (vaak aangeduid met het Franse “vin doux”) en die is inderdaad uitstekend, zoals overigens ook de andere wijnen op het eiland. Ook de lokale kazen zijn erg goed en bijzonder – en voor wie de juiste plek weet te kiezen geldt dat eigenlijk voor al wat er op de menukaart staat. Samos bleek een bijzondere aantrekkingskracht uit te oefenen op Turkse toeristen, niet geheel onlogisch, maar ook op Duitsers, Scandinaviërs én Belgen en en Nederlanders. Met directe vluchten naar de Lage Landen, iets dat me vooraf ontgaan was aangezien wij vanuit Athene reisden. Zodat we af en toe al eens een luidruchtige conversatie over pakweg een salade die wel goedkoop maar niet zo heel groot was mochten aanhoren. Tip : niemand bestelt een Griekse salade (χωριάτικη) met het idee dat die een volledige maaltijd voor twee personen zou inhouden…

Naar de Filistijnen

Naar de Filistijnen

Ik nam me voor om eindelijk mijn mening uit te schrijven over wat er gebeurt in wat men vroeger het Heilig Land placht te noemen. Omdat wie mij kent weet dat ik daar natuurlijk een mening over moet hebben, en dat het niet hebben van een mening ook wel een stuk van schuldig verzuim is. Natuurlijk ben ik het niet verplicht : ik heb me als gemeenteraadslid geëngageerd om een mening te hebben over wat er in Essen gebeurt, en om die uit te dragen en te verdedigen. Maar dat engagement stopt al ten zuiden van Wildert – laat staan dat ik een opinie moet hebben over wat er ten zuiden van Cyprus gebeurt. Toch vind ik dat ik er niet onderuit kan.

Maar ik heb een probleem. Ik wist dat ik hier vroeg al wel eens over het Israëlisch-Palestijnse conflict had geschreven, dus ik dacht : ik zoek het even op, zodat ik mezelf niet tegenspreek. En zo las ik dus dit stuk, uit 2014, toch alweer meer dan tien jaar geleden – van vóór de invoering van de activeringsheffing in Essen, alleszins. Vervelend genoeg blijk ik aan die tekst eigenlijk zo goed als niets te willen toevoegen. Tenzij misschien om vast te stellen dat ik na tien jaar alleen maar de overtreffende trap kan gebruiken van wat ik toen schreef : Hamas heeft in oktober 2023 getoond dat het een ronduit terroristische organisatie is, die niet geïnteresseerd is in vrede of het welzijn van het Palestijnse volk. En de regering-Netanyahu heeft sindsdien even goed laten blijken dat een vreedzame oplossing voor het conflict haar niet interesseert – en is vervolgens noch min noch meer overgegaan tot een genocide.

Je kan in dit conflict zeer veel meningen verdedigen, met een grotere of kleinere legitimiteit, zoals ik dus ook in 2014 schreef. Maar de enige min of meer realistische en redelijk aanvaardbare oplossing, met een zekere basis in het internationaal recht, blijft het naast elkaar bestaan van twee samenwerkende maar onafhankelijke staten, Israël en Palestina. Een Eretz Israël met “Bijbelse” grenzen of een Palestina “from the river to the sea” zijn wat mij betreft onrealistische, onhaalbare en ook onaanvaardbare denkbeelden, hoe aantrekkelijk sommige argumenten in de ene of de andere richting ook klinken. Dus het zal ooit moeten, goedschiks of kwaadschiks, die tweestatenoplossing. Vol met moeilijke, pijnlijke, onrechtvaardige, hopelijk ook innovatieve en pragmatische compromissen. En ondertussen moet al wat die oplossing in de weg staat veroordeeld worden. Hamas en Netanyahu op kop – maar die eerste is door de tweede ondertussen wel onthoofd. Ook dat was legitiem, maar de kinderen in Gaza betalen er vandaag een veel te hoge prijs voor dat de wereld tegen de Israëlische regering niet ondubbelzinnig “tot hier en niet verder” durft zeggen. En vervolgens die tweede staat uitbouwt terwijl ze het blijvend bestaansrecht van de eerste mee garandeert.

Habemus

Habemus

Na een kort conclaaf werd vorige week kardinaal Robert Prevost, nu Leo XIV, tot paus gekozen. Veel meer dan de verkiezing van een staatshoofd heeft het conclaaf natuurlijk iets van de verkiezing van een partijvoorzitter, of een fractievoorzitter zo u wil. De stemgerechtigden delen hun fundamentele overtuiging, meningsverschillen blijven beperkt tot tendensen en strategie. Ze kijken naar wie de “partij” het best naar buiten kan vertegenwoordigen en kan versterken. Wellicht zal ook het bewaren van de eenheid een bekommernis zijn – de Katholieke Kerk heeft geen zin om te eindigen als de Volksunie of Open Vld. Dat iemand het haalde die zowel voor de vooruitstrevende vleugel als voor meer conservatieve kardinalen aanvaardbaar was, is dan ook niet zo verbazingwekkend.

Dat het conclaaf niet echt lang duurde, wordt door de media in hetzelfde perspectief geduid : de wil om de eenheid te benadrukken. Dat vind ik op zich een wat vreemd argument : de Kerk zou echt niet uiteengevallen zijn als het conclaaf nog een paar dagen langer had geduurd. De hele procedure en logistiek was daar perfect op ingesteld. Wel werd het vaak herhaald : de discussies vinden voor een belangrijk deel in de dagen die aan het conclaaf voorafgaan plaats. Dat zal wel zo zijn, maar ik zou nog een element willen toevoegen. Ik heb de film “Conclave” bekeken, en me de bedenking gemaakt dat het echte conclaaf, eens er gestemd wordt, doodsaai moet zijn. De stemmingen worden enkel afgewisseld met eten en gebed, en er zijn geen smartphones. Zelfs geen krant. De stemprocedure is ook gewoon langdradig. Volgens mij wordt er in de Sixtijnse Kapel veel naar het plafond gestaard – zij het, toegegeven, mogelijk ook omdat dat plafond nu eenmaal een topstuk uit de wereldkunst is. Dus verbaast het mij niet dat de consensus, eens ze binnen bereik is, ook snel wordt geformaliseerd. Wat ik wel opmerkelijk vind is dat met Prevost een paus werd gekozen die nog geen twee jaar kardinaal is. Maakt dat misschien dat er ook minder elementen tégen hem waren ?

De pauskeuze kreeg veel aandacht; hoewel de geschiedenis van het christendom er vaak één is geweest van het zich afzetten tegen de paus blijkt de bisschop van Rome onvermijdelijk nog steeds een ankerpunt, ook voor niet-katholieke christenen en voor wie het geloof een al dan niet gewenst cultuurelement is – of iets waartegen men zich wenst af te zetten. De traditie en esthetiek van de Kerk draagt daar ongetwijfeld ook aan bij : de rode kardinaalskleren bleken goed voor zeer veel foto’s, en missen in de Sint-Pietersbasiliek zien er nu eenmaal vrij indrukwekkend uit. De nieuwe paus lijkt zich daarvan ook bewust – net als zijn voorganger overigens, die af en toe net speelde met het weglaten van elementen van de “pracht en praal”. Zo is het gebruik van het Latijn sinds vorige week duidelijk aan een opmars bezig. Hoe meer ik erover nadenk (en dat denken is zeer sterk door de orthodoxe praktijk beïnvloed, moet ik meegeven), hoe meer ik het vereenvoudigen van de liturgie en het vervangen van alle Latijn door de volkstaal een vergissing vind van het Tweede Vaticaanse Concilie : godsdienst is in essentie ritueel en traditie – om echt letterlijk alles te geloven wat de Kerk aanbiedt moet je je verstand heel ver buigen, voor mij alleszins te ver, maar om de rituelen mooi en (ook daarom) waardevol te vinden is veel minder inspanning nodig. In ruil had de leer zélf dan misschien wel nog wat minder conservatief gekund – de Anglicaanse Kerk bewijst dat een bisschop er even waardig uitziet als onder de mijter een vrouw zit.

Ik hoop dat dat een beetje de strategie van paus Leo wordt, waarbij de boodschap van begrip van Franciscus behouden en versterkt blijft, maar dan met een gouden strik errond. Maar zoals ik dit stuk ben begonnen moet ik het ook eindigen : ik kan wel iets hopen, uiteindelijk hebben de kardinalen gekozen voor hun “partijvoorzitter”, met alle mogelijkheden en beperkingen van die rol. Met het verschil dat partijvoorzitters natuurlijk niet onfeilbaar zijn (de uitzondering daar gelaten – niet toevallig misschien dat ook Bart De Wever al eens het Latijn bezigde) – en dat in de Heilige Geest geacht wordt de pausverkiezing mee te sturen. Wat zelfs bij cd&v al lang niet meer het geval is.

Opbod

Opbod

Op de gemeenteraad gisteren besloten we dat we enkele gronden in Wildert wilden aankopen. Bij de bespreking in de openbare zitting mochten we het van voorzitter Dirk niet over de prijs hebben. Vreemd natuurlijk, maar hij had daar een goede reden voor. Later, achter gesloten deuren, mocht het trouwens wel, maar dat maakt het eigenlijk nog vreemder : de eerste die mag weten wat er met belastinggeld gebeurt, is toch de belastingbetaler ? Wel, niet in dit geval. De belastingbetaler moest hier een beetje tegen zichzelf beschermd worden. De gronden werden namelijk te koop aangeboden op Biddit, met een veilingsysteem. En het zou niet zo verstandig zijn om ons maximale bod zomaar bekend te maken. Dus legden we de prijs “in het geheim” vast. En betaalden we vandaag ook minder dan ons maximum. Goed voor… de belastingbetaler. En voor wie graag van groen geniet, want met de nieuwe stukken grond zal WilderTnis worden uitgebreid.

Toch blijft het vaak een moeilijk evenwicht, tussen transparantie garanderen, formele procedures volgen en uiteindelijk de beste koop realiseren. Bij wegenwerken kom je als openbaar bestuur al eens uit bij een aannemer die goedkoper is, maar waar je eerder minder goede ervaringen mee had. De kunst is om dat vooraf bij het vastleggen van de voorwaarden op te vangen, en toch iedereen gelijk te behandelen. Dat geldt ook breder : een maximumprijs, die je in alle transparantie openbaar vastlegt, wordt al gauw een richtprijs en concurrenten gunnen elkaar al eens beurtelings de overheidsopdracht – aan een hogere prijs dan de strikte marktprijs. Onderhandelen, afbieden, … voor een openbaar bestuur zijn de mogelijkheden altijd beperkter. En doorzichtiger, want uiteraard heeft de burger het recht om te weten wat we doen. Maar de potentiële aanbieders zijn ook burgers, en die luisteren zo ook mee…

Oplossingen die alles verzoenen zijn er jammer genoeg niet. Zomaar de deuren dicht doen en wachten tot de bestuurders het eens zijn, is in onze raadzaal goed voor één keer. In Rome behoort het tot een eeuwenoude traditie, uiteraard, in het decor van de Sixtijnse Kapel en met zwarte en witte rook als enige communicatie naar het publiek. De Heilige Geest heeft, in tegenstelling tot de wetgever, nooit zo op transparantie ingezet. Of dat ook betere keuzes oplevert, weet Hij vervolgens natuurlijk alleen zelf…

Foto : Essen in Beeld (uiteraard) – Fotograaf Machteld Verrycken
Verrezen

Verrezen

“Christus is uit de doden opgestaan” oftewel “Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν” – de woorden van het troparion waarmee al pakweg 1.500 jaar het Paasfeest wordt aangekondigd weerklonken vandaag vanop het Sint-Pietersplein in Rome, bij de begrafenis van paus Franciscus. Waarna hij werd bijgezet in de Sante Maria Maggiorebasiliek, dicht bij zijn geliefde “Salus Populi Romani”-icoon – gemaakt in Kreta en ongeveer van dezelfde periode als het troparion. Paus Franciscus was een bescheiden mens die zijn taak als hoofd van de Kerk uitstekend heeft vervuld. Hij heeft de naam die hij als eerste paus koos helemaal waargemaakt, en laat heel grote schoenen achter om in te stappen. Was het allemaal volmaakt ? Neen, maar hij zeer mild voor anderen en verdient dus dat we aanvaarden dat ook in Rome tussen droom en daad af en toe tradities en bezwaren in de weg staan. Franciscus werkte alleszins hard om de katholieke en orthodoxe kerken dichter bij elkaar te brengen, en hopelijk worden die inspanningen door zijn opvolger verder gezet.

Een week eerder, op zaterdagavond, stipt om middernacht, zong ik hetzelfde troparion mee – gelukkig met velen zodat mijn zangtalent niet opviel. Dat gebeurde aan de Sint-Nicolaaskerk in Salamina, vlak bij de zee – van de patroonheilige van de zeevarenden kan moeilijk anders worden verwacht. Zoals gebruikelijk werd het evangelie op de trappen van de kerk voorgelezen, waarna stipt om twaalf uur de verrijzenis werd aangekondigd en dus het eeuwenoude troparion werd ingezet. Waarna we ons niet bij de kleine minderheid aansloten die vervolgens binnen in de kerk de rest van de Paasliturgie volgt, maar zoals de meerderheid met het licht van de Paaskaars huiswaarts trokken, om rode eieren te klutsen en iets te eten en te drinken, nu de vastentijd erop zat.

“We”, dat waren deze keer ook mijn broer en nog zes vrienden van hier. Ik speelde, met de deskundige bijstand van mijn echtgenote die vooral telefonisch nogal wat geregeld krijgt in haar thuisland, een kleine week voor reisleider op een trip die ons in Athene, Hydra, Nafplio, Mycene, Epidaurus en dus Salamina bracht. Met de voorbereidingen voor Pasen als rode draad doorheen de eerste dagen. Het weer zat mee, en het was erg leuk om te doen. De trip heeft me ook voor het eerst naar Mycene gebracht, het belangrijkste centrum van de oudste Griekstalige beschaving, waar rond 1.350 voor Christus 35.000 mensen zouden hebben gewoond – die overigens moesten oppassen voor de leeuwen die er toen nog in het wild voorkwamen, en waarvan de beeltenis het oudste Europese reliëf siert, dat in de stad te vinden is.

Daarmee heb ik natuurlijk wel de Essense Paasmarkt gemist, die weliswaar enkele eeuwen minder oud is, maar toch ook een traditie mag worden genoemd, net als de bijhorende voorstelling van De Spycker. Gelukkig kan ik die wel lezen, want mijlpalen in de geschiedenis zijn er nu eenmaal in verschillende soorten !

Zeker en vast

Zeker en vast

De kalender heeft er dit jaar voor gezorgd dat er drie religieuze vastenperiodes op drie dagen tijd beginnen. Na het begin van de islamitische ramadan begint vandaag de orthodox-christelijke vasten. Woensdag start ook de katholieke vasten. Historisch ontstond de ramadan wellicht uit de vasten, maar zelfs bij ons krijgt de islamitische variant ondertussen meer aandacht en zijn vele ook niet-islamieten wellicht meer vertrouwd met de gebruiken eromheen dan met de vasten. De reden is eenvoudig : de gemiddelde iftar trekt meer volk dan er mensen nu woensdag een askruisje gaan halen.

Naast allerlei religieuze gebruiken en tradities gaan de ramadan en de vasten ook gepaard met beperkingen op drank en voedsel. De vasten (eigenlijk „Veertigdagentijd”) dankt daar ook zijn naam aan. De ramadan blinkt op dat punt uit door zijn duidelijkheid : geen eten of drinken van zonsopgang tot zonsondergang. Omdat de periode gekoppeld is aan de maankalender leidt dat tot eenvoudiger en moeilijker ramadans in streken verder van de evenaar – tot en met fysiek onmogelijke situaties in poolbasissen, gelukkig niet de meest bevolkte plekken ter wereld. Maar verder is het vrij eenduidig : overdag mag er niets, ’s avonds eet je wat je wil. De christelijke vasten is dat wat minder, en doet meer aan de complexe joodse voedselwetten denken. In beginsel is geen vlees, zuivel of andere dierlijke producten zoals eieren toegelaten. Maar in de loop der eeuwen hebben lokale kerken zich soms genoodzaakt gezien om af te wijken, soms gewoon om uithongering te vermijden – wat eet een mens in arme koude streken tijdens de winter ? En er zijn ook dagen waarop er nog strikter gevast moet worden (het aantal maaltijden wordt beperkt), terwijl op zondag de regels dan weer losser zijn.

De orthodoxe kerk is een stuk strenger : ook vis en olie zijn verboden (er is wat discussie of dat alleen geldt voor olijfolie of voor alle olie), en de zondag is geen uitzondering – zodat er eigenlijk 48 dagen wordt gevast. Maar in een mediterraan land, met veel zeevruchten en verse groenten, hoeft dat geen ramp te zijn. Niet dat er nog veel mensen 48 dagen vasten, maar op sommige dagen houdt alleszins in Griekenland zich beduidend meer volk aan de regels dan in Vlaanderen.

Dat geldt bijvoorbeeld vandaag. De vasten begint met Kathara Deftera (Καθαρά Δευτέρα), „Propere Maandag”. Traditioneel staat taramosalata op het menu, naast allerlei bereidingen met octopus, en soep en schotels op basis van bonen. Daarbij wordt ongerezen brood geserveerd dat enkel vandaag verkrijgbaar is, lagana. Een hoogdag, uiteraard, voor de bakker die net dát brood het beste maakt, zoals onze Verloren Maandag voor die met het beste worstenbrood, of de sinterklaasperiode met die met de beste speculaas (beide titels behoren voor mij eeuwig toe aan voormalig bakker Arnold). Daarnaast worden vandaag vliegers opgelaten. Van askruisjes is er in de orthodoxe traditie dan weer geen sprake.

Dat de twee „grote” christelijke vastenperiodes (er zijn nog wat afwijkingen en andere tradities) samenvallen komt natuurlijk omdat dit jaar ook de paasdatums dezelfde zijn. Overigens wordt gewerkt aan één gezamenlijke paasdatum, die dan het meest concrete gevolg zou zijn dan de onmiskenbare toenadering tussen de katholieke en orthodoxe kerken van de voorbije decennia (waaraan Moskou niet helemaal meedoet, het weze gezegd). De kans dat dat historische compromis uitkomt bij iets eenvoudig en voorspelbaar als „de tweede zondag in april” lijkt me dan weer niet zo groot, eerder wordt het een nieuwe variant waarbij de volle maan en de lente-equinox een rol spelen. De heilige geest blijkt niet altijd een praktische geest. Het is ook die spanning tussen heilig en praktisch die in de loop der eeuwen de vasten heeft beïnvloed – zo werden in Ierland al eens brandganzen als zeevruchten geserveerd. En in Wales bevers als vis, dan kon ik ook niet onvermeld laten.

Maar of u nu vast of nit… Ramadan mubarak ! Καλή Σαρακοστή ! En een mooie Veertigdagentijd !

Thue recht und scheve niemand

Thue recht und scheve niemand

Ik ben in Gdańsk, voor een conferentie georganiseerd door het Poolse EU-Voorzitterschap. Op een historische locatie : het “European Solidarity Centre” is gebouwd op de terreinen van de voormalige Leninscheepswerf.

Hier is het begonnen. Onder leiding van Lech Walesa startte hier de staking die uiteindelijk de val van het communisme in Polen en bij uitbreiding in heel Oost-Europa zou veroorzaken. Met de eis voor een vrije vakbond en voor het recht op staking. In het Centre is een mooi museum ingericht over die strijd, over Solidarność, de stakingen, de staat van beleg en hoe uiteindelijk de Communistische Partij van Jaruzelski het pleit verloor. En ook over de onvergetelijke rol van paus Johannes-Paulus II, het politieke genie van die man, zijn redenaarstalent en zijn overzettelijkheid. Bij velen is hij in de herinnering gebleven als de oude, mompelende, oerconservatieve man die het misbruik in zijn kerk niet erkende. Allemaal waar, maar er was ook de visionaire leider die het geloof gebruikte om de dictatuur in zijn land omver te werpen.

Hier rondlopen bleek me meer te ontroeren dan ik had gedacht. Je voelt de hoop en de wanhoop van de arbeiders die hier niet zomaar opkwamen voor wat betere arbeidsvoorwaarden of (godbetert) tegen vervroegd pensioen op 55 – maar staakten voor vrijheid en democratie. Het is onmogelijk om er geen lessen in te zien voor vandaag, onmogelijk om niet te denken aan nieuwe dictaturen en nieuwe Sovjets die proberen hun buurlanden te onderwerpen. Niet alleen de democratie won hier de strijd, maar ook het verenigde Europa. Zonder Solidarność eindigde de EU aan het IJzeren Gordijn. Wat hier werd gerealiseerd mogen we nooit opgeven. Want deze stad zag ook de keerzijde : de eerste schoten van de Tweede Wereldoorlog werden ook hier gelost – in wat toen de Vrijstaat Dantzig was. Hier beseffen ze het alleszins : de Russische beer is vlakbij en we horen zijn gegrom, en Kyiv is van ons allemaal.

Overigens is Gdańsk een bijzonder mooie stad, met een combinatie van Nederlandse en Noordduitse stijlelementen – die ze dankt aan haar status als voormalige Hanzestad. Ze doet aan Amsterdam denken, een beetje aan Gent ook, met af en toe een glimp van de Oostenrijkse flair van Krakau. Een prachtige bestemming voor een citytrip – maar misschien toch in een iets warmere periode van het jaar.

In memoriam Leo van Gink

In memoriam Leo van Gink

Vandaag namen we afscheid van Leo van Gink. Ik leerde Leo kennen toen ik leider, later bondsleider was van KSJ Heidelbloempje Essen (voordien, en nu opnieuw KSA). Leo was toen voorzitter van de Kernraad van Jeugdheem Deken Verbist, die namens de vzw Dekenale Werken het Jeugdheem -ook onze thuis- beheerde. Ik wist natuurlijk dat Leo één van mijn voorgangers was in de rol die ik toen had, en bij het schrijven van het boek over 100 jaar Heidebloempje besefte ik hoe belangrijk hij was geweest – hij had het roer in handen tijdens een moeilijke periode. Verder wist ik ook dat de start van de “Kern” niet zonder moeilijkheden met KSA/KSJ was verlopen. Die tijden lagen wel achter ons, maar ze hadden toch sporen nagelaten. Leo was een KSA-er : werker, doorzetter, met een groot hart en met het gelijk aan zijn kant. Maar wegens dezelfde achtergrond had ik dat gelijk ook aan mijn kant – en soms was het niet hetzelfde gelijk. Ik was nog onervaren, maar met de hand op mijn hart : Leo was de meest onverzettelijke waarmee ik in mijn leven ooit heb onderhandeld. Toch heb ik er geen seconde aan getwijfeld dat hij het goed voorhad met zijn Jeugdheem, zijn KSJ – zijn mensen.

Later werd Leo diaken, en hij richtte ’t Schakeltje op. Hij verkondigde Gods Woord, maar leefde het vooral voor : “Wat je aan de geringsten van de mijnen hebt gedaan, heb je aan mij gedaan” (Matteüs 25,40 – Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε). Hij deed dat met humor en begrip voor mensen. Leo paste -zij het als diaken- in de traditie van de onderpastoors die onze gemeenschap zo lang hebben mee gesmeed – wellicht de laatste in die rol in onze gemeente. Hij verlegde stenen in een rivier op aarde – maar de loop van de rivier boeide hem veel minder dan het geluk van de kleine visjes die erin mogen zwemmen. De kleur of grootte van de vis was daarbij nooit een punt. Leo was er voor iedereen.

Zijn vriend Jos Daems ging voor in de afscheidsviering. Jos verwees naar Palmzondag. Die dag had voor hen beiden natuurlijk een religieuze betekenis. Maar ik herinner me ook hún eerste Palmzondag. Jos was net een stage begonnen in de parochie, in het kader van zijn priesteropleiding. Samen met Leo kwamen ze na de mis naar het Jeugdheem, waar het jaarlijkse KSJ-weekend doorging. Ik heb hen ontvangen en weet zeker dat ik de eerste was die heb gevraagd wat ze wilden drinken, waarop Jos antwoordde dat het Palmzondag was, en dat er dus Palm moest worden gedronken. Het was nog vroeg en het zijn er die dag meer dan één geworden. Daarna zijn er nog veel Palmzondagen gevolgd. Jos sprak in de kerk de hoop uit dat ze er nog samen zouden vieren, ergens in het hiernamaals. Als er een hemel bestaat, dan staat Leo’s glas daar al koud.

Het Heidebloempje verloor één van zijn grootste zonen – een Hollander die bij de scouts was geweest, om maar te zeggen dat het niet in de sterren stond geschreven – maar ook een vader, grootvader en goede herder. En we zijn niet alleen, heel onze gemeenschap verliest een vriend. Bedankt, Leo.

Foto : Kamp Koersel 1972 : de Jongknapen met Leo van Gink en Guy Damen (Archief Heidebloempje / Essen in Beeld)
Madrid-Toledo

Madrid-Toledo

Ik ben niet zo vaak in Spanje geweest.  Wel in Madrid, maar verder alleen in Oviedo en Barcelona – allebei voor een professionele opdracht, al heb ik in die laatste stad nog enkele uren kunnen rondwandelen.  Ook Madrid was altijd voor mijn werk, maar daar heb ik er een paar keer één of twee extra vrije dagen aan gekoppeld.   Een mooie en interessante stad, maar toch was ik een beetje teleurgesteld toen mijn werkgever me toch weer naar de Spaanse hoofdstad stuurde.

Tot ik op het idee kwam om uit te zoeken waar je van daaruit op relatief korte termijn kan geraken om er zo Allerheiligen door te brengen.  En zo viel de keuze al gauw op Toledo.  De stad van Bahamontes, voor de wat oudere wielerliefhebber (hij heeft er een standbeeld).  En de stad van Domenikos Theotokopoulos – El Greco, de Kretenzer die van klassieke Byzantijnse iconen over indrukwekkende monumentale werken in de kerken van Toledo evolueerde naar schilderijen die Picasso drie eeuwen later zouden inspireren.  Uiteraard is mijn waardering voor zijn werk gelinkt aan zijn Griekse herkomst, maar ook los daarvan is zijn kunst zeer bijzonder.  Ik ben niet snel echt ontroerd door een schilderij.  Een aantal werken van Monet, Guernica (in Madrid !) van Picasso, veel langer is het lijstje niet.  Maar toen ik de sacristie van de (zeer impressionante) kathedraal van Toledo binnenwandelde, werd mijn adem echt even afgesneden.  El Expolio (dat de episode verbeeldt waarbij Christus op Golgotha van zijn kleding wordt beroofd), met een in het typische rood van El Greco geklede Christus, trekt onmiddellijk alle aandacht naar zich toe.  Van de andere schilderijen in de zaal worden alleen die van El Greco zelf (waaronder één van zijn series met de twaalf apostelen) en één van Goya er niet door weggeblazen.

Ook elders in de stad zijn veel van zijn werken te vinden, met de Begrafenis van de Graaf van Orgaz in een kleine kerk als ander topstuk.  Er is ook een aan hem gewijd museum, dat (naast een andere serie twaalf apostelen) vooral interessant is als historische getuige van hoe het concept „museum” groeide.  Het bevat een huis dat niet het huis van wel Greco is, maar het wel had kunnen zijn…  En ook in andere musea en kerken in de stad hangen er werken van de Griek – zijn bijnaam is trouwens gebaseerd op het Italiaans en niet het Spaans voor „de Griek” – hij kreeg die tijdens zijn periode in Venetië.  Alleszins zal in beide landen „Δομήνικος Θεοτοκόπουλος” als wat moeilijk te onthouden zijn beschouwd.

Overigens hangen er in Toledo, zoals het in Spanje betaamt, ook heel wat Vlaamse meesters – telkens zonder uitzondering van hogere kwaliteit dan de Spaanse tijdgenoten.  En naast de zowel van buiten als binnenin imposante kathedraal heeft de stad ook verder een rijk architecturaal en religieus erfgoed, met naast christelijke ook islamitische en veel joodse elementen, waaronder enkele synagogen.  Waaruit de joden na de Reconquista werden verjaagd (en die dus tot kerken werden omgebouwd), om zo in het Ottomaanse Rijk en met name in „Salonica” te belanden.  Of hoe alle wegen… En hoe het Griekse ministerie van Cultuur een kans mist om in Toledo een Grieks Instituut op te zetten dat het dubbele verhaal vertelt van de schilder uit Heraklion en zijn Byzantijnse achtergrond en de Sefardische joden en hun taal (het van het Spaans afgeleide Ladino) die gedurende eeuwen de voertaal was van Thessaloniki.

Met de hogesnelheidstrein ligt Toledo een half uur sporen van Madrid.  Boek het ticket wel vooraf en niet zoals ik op de dag zelf, want dat kostte mij twee uur extra wachttijd.

Geestig

Geestig

In de gemeenteraad werd tijdens een discussie over de bevlagging van de openbare gebouwen zowaar “de geest van de gouverneur” ingeroepen.  Zelfs in deze Halloweentijden is het laatste waar ik Cathy Berx van verdenk nochtans dat ze in Essen zou rondspoken, ook niet om zoals destijds de regeringscommissaris in Voeren de Leeuwenvlag -getongd en geklauwd van keel- te komen ophangen.

Neen, als er één geest de voorbije gemeenteraad een rol te spelen had, dan is het wel de Heilige Geest zelve, voortgekomen uit de Vader en afhankelijk van waar je tegenover het schisma van 1059 staat ook uit de Zoon, maar die alleszins tezamen met de Vader en de Zoon wordt aanbeden en verheerlijkt.  En die geacht wordt bij belangrijke beslissingen, zeker wanneer die de Heilige Kerk betreffen, voor de nodige inspiratie te zorgen.  De beslissing waar de gemeenteraad voor stond was de keuze van een A-Kerk.  Een A-Kerk is een kerk die ook op langere termijn quasi-exclusief voor de eredienst behouden moet blijven.  Alle andere kerken worden B-Kerken, waarvoor een neven- of herbestemming zal worden gezocht.  Dat kan verregaand zijn : Arno Aerden (Vooruit) haalde het voorbeeld aan van een kerk waarin een woonproject werd opgezet, en dat is vanzelfsprekend vrij onomkeerbaar.

Voor die A-Kerk tekenden zich twee opties af : ofwel de kerk van Onze-Lieve-Vrouw Geboorte in de Nieuwstraat, of de kerk van Sint-Antonius van Padua in de Kerkstraat.  De eerste is de keuze van het Kerkbestuur, gevalideerd door de bisschop, en van de burgemeester.  Vanuit N-VA/PLE pleitte ik voor de tweede optie.  Zowel de burgemeester als ik begonnen de discussie met een leugenachtig retorisch trucje dat door de Heilige Geest ongetwijfeld niet kan worden gewaardeerd : we stelden dat er “geen argumenten” waren voor de andere keuze.  Maar zo dom zijn we niet, we wisten allebei dat die er wel waren.  Waarna de discussie zich toespitste op de argumenten pro de “grote kerk” in de Nieuwstraat, die de burgemeester verdedigde en die ik heb trachten te weerleggen.  Ingaan op de argumenten pro de kerk van Statie deed hij niet, of hij beperkte zich alleszins tot de vergelijking van de omvang.

Dat is ook het enige argument dat enigszins hout snijdt : voor grote plechtigheden is de kerk in de Nieuwstraat, puur op basis van capaciteit, geschikter.  De vraag is echter hoe relevant dat is.  Tijdens mijn studies (bij de jezuïeten, het weze vermeld) leerde ik dat je niet moet kijken naar de “stated preference” (wat mensen zeggen) maar naar de “revealed preference” (wat mensen doen).  En daaruit blijkt dat de keuze voor een kerk ook vandaag niet op basis van capaciteit gebeurt : er vinden begrafenissen plaats in kerken waarvan men vooraf weet dat ze te klein zullen zijn, ook als er een grotere optie op kleine afstand is. En hoe de begrafenispraktijk zal evolueren weten we niet, maar mij zou het alleszins niet verbazen als ook gelovigen in de toekomst voor een ruimere “burgerlijke” plechtigheid kiezen, gevolgd door een wat korter en intiemer religieus afscheid.  Alleszins lijkt een gebouw afstemmen of de maximaal nodige capaciteit me niet zo verstandig.

Het enige andere argument dat ik gehoord heb was formeel : de keuze voor een A-Kerk werd nu eenmaal gemaakt door de kerkelijke instanties, en de gemeenteraad mag daar alleen “ja” of “neen” tegen zeggen – en neen is geen wenselijk antwoord want leidt tot een ingewikkelde procedure.  Een quasi-verwijzing naar de Heilige Geest dus, waar ze zelfs bij Vooruit niet geheel ongevoelig voor bleken.  Dus ga ik mij aan lichte blasfemie wagen : ik denk dat de Heilige Geest zich vergist, en tegen haar/zijn eigen belang ingaat.  Op langere termijn zal de kerk in de Nieuwstraat geen draagvlak meer hebben als louter kerkgebouw.  Daarvoor ligt ze te veel pal in het centrum, is ze te groot, te massief en te duur, en is de plaats veel te aanlokkelijk om er iets anders mee te doen.  Wie wil dat er ook in de komende decennia nog een functionerend Godshuis is in Essen-Centrum, zet daarom beter in op de kerk van Sint-Antonius.  Maar de Heilige Geest, en daarmee ook de stemming in de gemeenteraad, besliste er anders over.  Als de stemming geheim zou zijn geweest weet ik het zo nog niet.  Dan zie ik minstens vijf mensen in de meerderheid een andere keuze maken – tenzij hun vrees voor de burgemeester of partijvoorzitter dan toch kleiner is dan die voor de Heilige Geest, natuurlijk.

Maar het mocht dus niet zijn.  Het is dat Antonius een heilige is, anders zou hij wellicht eens flink gevloekt hebben vanuit zijn mooie, goed gelegen, gezellige, stemmige kerk aan het naar hem genoemde plein.  Het enige dat hem nu rest is in beroep gaan.  Bij de Heilige Geest.  Of bij Cathy Berx.  Amen.