Tom Bevers

De verkiezingen in Noord-Ierland hebben een historisch resultaat opgeleverd. Het links-nationalistische pro-Ierse Sinn Féin werd de grootste partij in het parlement van Stormont, daarmee een einde makend aan de dominantie van de pro-Britse unionistische partijen die in de Noord-Ierse politiek 100 jaar lang de leidende positie hebben ingenomen. Weliswaar dankt Sinn Féin die positie wat minder aan eigen groei dan aan afkalving van de grootste unionistische partij, de DUP, die stemmen verloor aan de radicalere TUV én aan de Alliance die een neutrale positie inneemt tussen de pro-Ierse en pro-Britse kampen. Waardoor het verhaal niet zo eenduidig is dan sommige kranten lijken te suggereren.  Maar historisch blijft het wel.

De nederlaag van de DUP heeft overigens veel te maken met Brexit : het bijzondere protocol voor Noord-Ierland dat tussen de EU en het VK in dat kader werd gesloten bleek van bij het begin omstreden. In die mate dat een aantal van de Britten die het onderhandelden of goedkeurden vanaf dag één hebben gezegd dat het moest herzien worden. Het „Northern Ireland Protocol” voorziet met name dat er geen strenge grensregels zijn voor goederen die van Noord-Ierland naar de Ierse Republiek worden uitgevoerd, op voorwaarde dat in Noord-Ierland een aantal EU-regels worden gevolgd. Wat betekent dat er bepaalde controles nodig zijn tussen de rest van het Verenigd Koninkrijk (Engeland, Wales en Schotland) en Noord-Ierland. En dat stoort de unionisten -en ook premier Johnson- geweldig. Maar de EU, Ierland en de Noord-Ierse nationalisten willen dat het protocol gewoon wordt uitgevoerd zoals afgesproken : Pacta sunt servanda – al kan er uiteraard over de modaliteiten worden gesproken. Het verzet tegen het Protocol wordt door veel Noord-Ieren (die in meerderheid tegen Brexit stemden) een stuk minder gedeeld dan de DUP had gewenst.

Met de verkiezingen begint een schaakspel tussen de partijen, de Britse en Ierse regeringen (met Sinn Féin als grootste oppositiepartij in de Ierse Republiek…) en ook de EU. De kans op allerlei blokkeringen lijkt daarbij zeker op kortere termijn heel groot : de DUP gaat niet zomaar een „First minister” van Sinn Féin aanvaarden zonder wijzigingen aan het protocol. Dat het hele spel gaat leiden tot een referendum over een Ierse hereniging, lijkt mij niet zo waarschijnlijk, zeker op kortere termijn. Maar uitgesloten is het ook niet, met een Boris Johnson en zijn partij die zich in Noord-Ierland al sinds de aankondiging van het Brexitreferendum als een olifant in de porseleinkast hebben gedragen.

Overigens zijn die Noord-Ierse verkiezingen ook interessant omwille van het kiessysteem, de Single Transferable Vote. In elk kiesdistrict worden zes parlementsleden verkozen. De kiezers rangschikken de kandidaten. Als je eerste keuze het niet haalt, gaan je stemmen naar je tweede keuze. En als een kandidaat te veel stemmen haalt om verkozen te worden, gaat de overschot ook naar de tweede keuze. En vervolgens de derde, de vierde…. Die stemmenoverdracht leidt tot een tactisch spel tussen partijen, bijvoorbeeld omdat je beter niet te véél eigen kandidaten voordraagt in één district, maar uiteraard ook niet te weinig.   Het combineert wel goed de mogelijkheden voor kleine partijen om bestaansrecht te verwerven, en het behoud van bestuurbaarheid doordat de stemmen niet verloren gaan maar worden overgedragen. Met een dergelijk systeem zou Frankrijk zowel zijn presidentsverkiezingen als zijn parlementsverkiezingen in één ronde kunnen houden, en zou het resultaat daarvan minder extreem zijn. Ook bij ons zou de kiezer de partijen kunnen rangschikken. Wat de herverkaveling van het politieke landschap tot een wat eenvoudiger proces zou maken : de laatste CD&V-kiezers zouden dan zelf kunnen duidelijk maken waar ze hun stem in tweede instantie naartoe zouden willen sturen, zonder de partij zelf de doodsteek te moeten geven.  En een stem voor bijvoorbeeld Vista zou niet verloren zijn als die partij uiteindelijk niet in het parlement geraakt.  Misschien moeten we toch wat vaker richting Belfast kijken.