Al wie in de zomermaanden over een “tweede golf” van coronagevallen sprak, blijkt achteraf gezien niet erg goed in het inschatten van het weer op zee. De tweede golf is nu, en ze dreigt zwaarder toe te slaan dan de eerste golf. De nieuwe golf slaat overal toe, maar ons land blijkt opnieuw zwaarder getroffen dan alle andere EU-landen. En waar we daar bij de eerste golf nog een redelijke uitleg voor hadden (de krokusvakantie viel erg slecht, we testten veel en telden nauwgezet), zie ik die nu eigenlijk niet. Het verschil zit dus in het beleid, en in ons eigen gedrag. Zoals ik in mijn vorige post al schreef zijn het moeilijke tijden voor wie gelooft in verantwoordelijke burgers. Ik zag dit weekend op de trein een groepje van een achttal twintigers/dertigers die het niet erg nauw namen met de maskerplicht en de afstandsregels. En zo kan iedereen wel voorbeelden geven. Ik wil die mensen geen steen toewerpen, want ik ken natuurlijk hun achtergrond niet. Maar eigenlijk is dat ook een probleem : dat we zo weinig stenen durven werpen. Mensen aanspreken om (waarschijnlijk) asociaal gedrag blijkt erg moeilijk.

Toch gaat het niet op om alle verantwoordelijkheid op “de burger” af te schuiven. De beleidsverantwoordelijken wisten dat er een nieuwe golf aankwam. Ze hadden veel kunnen leren uit de eerste golf. Ze wisten natuurlijk ook dat er geen enorm draagvlak zou zijn voor onmiddellijke nieuwe strenge maatregelen, maar ze hadden dat wel kunnen creëren. Bovendien is het draagvlakargument ook niet alleen zaligmakend : wie verantwoordelijkheid heeft, moet uiteindelijk vooral doen wat er moet gebeuren, en dat dan zo goed mogelijk uitleggen. Dat er in dit land nog maatregelen versoepeld zijn terwijl het aantal gevallen terug sterk toenam, is daarom onbegrijpelijk.

De algemene mondmaskerplicht in Brussel, om een voorbeeld te nemen waar ik zelf regelmatig mee wordt geconfronteerd, is ingevoerd op een ogenblik dat die wellicht niet nodig was, versoepeld op een ogenblik dat ze toch wel nuttig ging en terug ingevoerd wanneer het wellicht te laat was. Het is voorspelbaar dat burgers daar dan verward op reageren. Neem daarbij dat er in Brussel sowieso geen regels worden gehandhaafd, en je krijgt mensen die denken dat de maatregelen er zijn voor iedereen behalve voor henzelf, of dat ze willekeurig en zinloos zijn, mensen die oprecht niet meer weten hoe erg de situatie op dit moment is en eigenlijk niet meer reageren op beleidsveranderingen en tenslotte mensen die even oprecht gewoon niet meer op de hoogte zijn van de maatregelen zelf.

Wie is daar schuldig aan ? Iedereen met enig gezag die geprobeerd heeft om de ernst van de situatie te verdoezelen. Dat geldt niet voor wetenschappers die oprecht zijn blijven discussiëren over de feiten (hoe raken mensen besmet, wat zijn de gevolgen…), of voor wie geprobeerd heeft mee na te denken over de beste aanpak of een zinvol evenwicht. Maar te veel mensen naar wie al dan niet terecht werd geluisterd -ook in de media- hebben een sfeer gecreëerd waarbij de indruk werd gewekt dat er hoogstens een nieuw “golfje” aankwam en dat al te doortastende maatregelen uit den boze waren. Uiteraard komt professor Lieven Annemans daarbij prominent in beeld. Neem daar dan degenen bij die een groot belang hebben bij het niet nemen van bepaalde maatregelen (en voor velen daarvan heb ik een groot begrip), zij die graag de populist uithangen en de complotdenkers en je creëert een gevaarlijke cocktail.

Maar de beleidsverantwoordelijken moesten daar niet naar luisteren, en hebben dat toch gedaan, waardoor ze opnieuw minstens een paar weken te laat hebben ingegrepen. Ik kan daarom niet anders dan een “j’accuse” uitspreken over de autoriteiten die hun positie niet hebben gebruikt om te doen wat moest gebeuren. Ik wil daarbij niet oordelen over de overheden die op mij geen rechtstreekse impact hadden, de lokale overheden buiten Essen en Brussel zijn dan. De lokale verantwoordelijken in Essen wil ik bovendien vrijpleiten : de burgemeester heeft consequent uitgevoerd wat er moest gebeuren en wat mij betreft heeft ook provinciegouverneur Berx gedaan wat ze moest doen. En de nieuwe federale regering wil ik het voordeel van de twijfel geven. Maar verder zie ik weinig meer ruimte voor een pleidooi dan wat verzachtende omstandigheden.

Ik heb in de vorige post geschreven dat ik bang ben voor dit virus. Ik heb dan ook geprobeerd me zo strikt mogelijk aan alle maatregelen te houden. Mocht mijn naasten of mijzelf toch iets overkomen, dan beschouw ik dat dan ook niet als mijn eigen schuld, noch als pure pech, maar ook als het gevolg van een falend beleid. Die conclusies zou ik in het voorjaar niet getrokken hebben. Nu wel, en dat doet eerlijk gezegd pijn.