De intercommunales komen weer volop in het nieuws. De historisch gegroeide (misgroeide, vaak) verenigingen van gemeenten waarin bepaalde bevoegdheden samen werden uitgeoefend groeiden in de loop der jaren uit tot een ondoorzichtig kluwen van juridische entiteiten met allerlei raden, commissies en vergaderingen, die zich met zaken bezighouden die soms wel maar vaak ook niet verband houden met het gemeentelijk beleid. Zo beheerden we met alle gemeenten samen de Dexiabank, tot die overkop ging wegens beleggingsavonturen in de Verenigde Staten. Onlangs moesten we in de gemeenteraden beslissen over de instap van een Chinees staatsbedrijf in ons energienet. In Gent bleek het stadsbestuur onrechtstreeks mee te beleggen in chemische wapens. Zucht.

Er zijn ook andere voorbeelden. IGEAN haalt het afval op in Essen en baat het containerpark uit. Dat sluit iets beter aan bij onze kerntaken, natuurlijk. Toch vind ik ook dat problematisch, maar daar kom ik nog toe.

In al die organisaties, wat ze ook doen, zijn de gemeentebesturen vertegenwoordigd. Door burgemeesters, schepenen, raadsleden, ambtenaren. Die krijgen daar vergoedingen voor, variërend van een compensatie voor de verplaatsingskosten tot een riant bedrag. Die vergoedingen krijgen ze niet voor niets : ze werken mee aan de besluitvorming. Sommigen werken hard en hebben een nuttige inbreng. Vanuit hun gemeentelijke achtergrond, of omdat ze het domein waarop de intercommunale actief is goed kennen. Anderen doen er niets. De vergoedingen staan echter niet altijd in verhouding tot het verrichte werk, en dat geldt wellicht in de twee richtingen.

Er is een verklaring voor die vergoedingen, maar die praat het systeem helemaal niet goed. Gemeentebestuurders zijn namelijk onderbetaald. Schepen in een gemeente als Essen is een stevige opdracht, voor wie het goed wil doen. De tijden dat een schepenmandaat een wat uit de hand gelopen hobby was, zijn al lang voorbij. Daar hoort een behoorlijk loon tegenover te staan. Maar dan moet er wel eens over het aantal schepenen worden nagedacht. Essen kan volgens mij met een burgemeester en drie (voltijdse) schepenen ook worden bestuurd (*). En al is die onderbetaling reëel, een ondoorzichtige en grotendeels willekeurige compensatie via de intercommunales is natuurlijk geen goede oplossing. Typisch Belgisch is ze wel : niet de kern van het probleem aanpakken, maar via een aanhangsel, een koterij…

Ik ben niet de enige die deze vaststelling maakt. Wat ik wel mis in veel analyses is de zeer eenvoudige vraag waarom al die intercommunales niet gewoon afgeschaft kunnen worden ? Ofwel gaat het om zaken die de privésector hoort te doen (bankieren), ofwel om overheidstaken die de gemeente overstijgen. Dat is een evidentie voor het beheer van het elektriciteitsnet, maar uiteindelijk ook voor zowat alle andere activiteiten in de intercommunales. Het is namelijk per definitie zo dat deze dingen doen die beter niet op het niveau van één gemeente gebeuren. Het is natuurlijk wel begrijpelijk en aanvaardbaar, en efficiënt, dat twee, drie, vier gemeenten voor een concreet project de handen in elkaar slagen. Muzarto in ons geval. Of een organisatie als Kamp Noord. Maar een bredere samenwerking betekent toch per definitie dat het om beleid gaat dat op een hoger niveau moet gebeuren ? Essen is te klein om de eigen afvalophaling nog efficiënt te regelen. Dat doen we met tientallen gemeenten samen. Dus is dat een bovenlokale bevoegdheid. En zo geldt het toch voor alle intercommunales ?

Wieden in overbodige mandaten (en dan nog zonder het verloningsprobleem ook op te lossen, want dat lijdt tot een talentvlucht uit de lokale politiek) is daarom vooral een vorm van window-dressing. Uiteindelijk dringt het gewoon schrappen van alle intercommunales zich op. Dat de hogere overheden vervolgens frequenter en op een meer gestructureerde manier de gemeentebesturen consulteren zou wel logisch zijn. Maar kunstmatige constructies waarin de gemeenten “samen” beslissen moeten eruit, want uiteindelijk beslissen we daarin helemaal niets. Men maakt mij niet wijs dat er gemeenten zijn waar echt ernstig, met kennis van zaken en met de nodige regelmaat over het beleid van Pidpa wordt gediscussieerd. Laat staan dat er in de verkiezingsfolders iets over watervoorziening te vinden is. Dat is dus een blok aan ons been, ook al willen veel van mijn collega’s dat ongetwijfeld niet hardop zeggen.

Dan moet ik dat maar doen. In het belang van een goed bestuur, en in ons eigen belang als gemeentebestuurders : Van de intercommunales, verlos ons Heer (…in de gedaante van minister Homans) !

(*) En gemeenteraadsleden ? Daar lijkt de betaling me niet de kern van het probleem. Raadsleden moeten vooral een betere ondersteuning en meer bevoegdheden om het beleid uit te tekenen en te controleren krijgen, maar daar gaat het hier niet over.