Tom Bevers

30.  Voor mij ondertussen al weer enkele jaren geleden.  Zo lang dat de KSJ-tieners die ik bij mijn afscheid onder mijn hoede had dit weekend hun 30-jarigenfeestje vierden.  In Den Block, zoals dat hoort.  De feestvierende vijf hebben een speciale betekenis voor mij, ook al omdat ik het groepje destijds opgeteld vijf jaar onder mijn hoede heb gehad.  Of dat een verschil heeft gemaakt, weet ik niet.  Maar het is leuk om te zien dat ze vijf heel verschillende maar elk voor zich boeiende wegen in hun leven hebben gekozen.  Die voor twee van hen bovendien ook naar de (gemeente)politiek liepen.  Zou dat dan toch…

Ik zet nog elke maand de Jodela, het maandblad van KSJ Essen online.  Ik doe het niet elke keer open, maar af en toe natuurlijk wel.  Hoewel het natuurlijk met zijn tijd is meegegaan, zijn zowel vormelijk als inhoudelijk de gelijkenissen met de eerder jaargangen van het blad dat in 1984 zijn huidige naam meekreeg opvallend.  

Af en toe goed voor een vleugje onvermijdelijke nostalgie, maar vaker van bewondering voor elke nieuwe generatie die een eigen hoofdstuk schrijft in het verhaal van een jeugdbeweging.  Zomaar een jeugdbeweging, die net als elke andere groep van Chiro, Scouts, KSJ-KSA-VKSJ of KLJ waardering verdient.  En ook níet zomaar een jeugdbeweging, maar één met een eigen geluid en een eigen insteek : KSJ Heidebloempje Essen.  In oktober stem ik met overtuiging voor Jasper, maar dat is sowieso een beetje een stem voor al wie weet welke zin er op “’t ligt tussen de zee en de heide, mijn land” volgt.

Op 18 maart 1723 werd in de kerk van Nispen en Essen Anthonius Bevers gedoopt. Zijn doopakte is het oudste spoor van een naamgenoot dat zich in de gezamenlijke archieven van Roosendaal, Essen en Kalmthout bevindt. Dat opzoeken heeft me ongeveer een minuut gekost. Op de trein. De drie gemeenten hebben de parochieregisters en de archieven van de burgerlijke stand online geplaatst.

Cultuurschepen Jokke Hennekam mocht het project gisteren voorstellen – daarbij wees ze erop dat omwille van de privacy alleen de gegevens t.e.m. 1911 beschikbaar zijn, wat in dit Facebooktijdperk een wat ironisch gegeven is. Desalniettemin is de online databank een fantastisch instrument, en een Vlaamse primeur waar Essen en Kalmthout trots op kunnen zijn. Waarbij het natuurlijk een voordeel was om in de schaduw te zitten van een grote buur aan de overkant van de grens, die bovendien met een sterk historisch besef begiftigd is.

Niet alle foto’s waarop het Essense college dit jaar met fierheid glimlacht zullen even waarachtig zijn, vrees ik, maar deze is hen wel gegund. Al gaat de verdienste wat Essen betreft toch vooral naar Joris en Stef van de dienst burgerzaken, die in dit project (eens te meer) hun hart hebben gelegd.

Hardop dromend zou het natuurlijk mooi zijn om een digitale kruisverbinding met Essen in Beeld te realiseren, zodat een persoon aan haar of zijn foto wordt gekoppeld of omgekeerd. Dat is niet evident, maar ook niet onmogelijk. Al zie ik niet meteen foto’s van Anthonius Bevers opduiken, tenzij een tijdreiziger de uitvinding van de fotografie alsnog zou gaan vervroegen. Dat lijkt me niet meteen voor morgen. Of voor gisteren, dus…

Ook in Essen begint de jaarlijkse Nacht van de Geschiedenis van het Davidsfonds een traditie te worden. Net zoals vorig jaar waren Rudi en ik gevraagd om op basis van de Essen in Beeld-fotocollectie een bijdrage te leveren. Het thema was ”drank”, en dus belichtte Rudi de brouwerijen en drankdepots. Ik mocht heden en vooral verleden van de Essense cafés toelichten.

Nu zijn die cafés niet meteen mijn natuurlijke biotoop, maar op basis van de informatie op onze website, een artikel van Flor Backx in De Spycker van 1990 en andere informatie uit dat onvolprezen jaarboek van de Heemkundige Kring heb ik toch een min of meer coherent verhaal kunnen brengen. Ook al omdat foto’s vaak voor zichzelf spreken. Het voordeel van een onderwerp dat je minder goed kent is dat je veel bijleert uit het opzoekwerk, natuurlijk. Uit het verhaal komt een Essen uit een ander tijdperk naar voren. Een dorp waar de boeren hun borrel dronken en waar de kermis het hoogtepunt van het jaar was. Maar ook een spoorwegknooppunt met de hotels en gelegenheden van meer bedenkelijk allooi die daar bij horen.

De 119 cafés in 1910 en hun vrede verhaal leverde natuurlijk heel wat mooie cafénamen op. Daarbij zitten enkele dubbels – wat het opzoekwerk natuurlijk niet vergemakkelijkte. Voorspelbare, zoals De Grens of Het Spoor. Of Statiezicht. Clichés als In De Kroon of De Welkom. (Faux-)Chique als Hôtel du Commerce. En verrassende als In Transvaal. Wie koos die namen, en waarom ? In veel gevallen zullen we het nooit weten, zoals we (gelukkig) ook niet alles zullen weten over wat zich tussen de vier muren van die staminees afspeelde.

Naast ons verhaal zorgde Leo Suykerbuyk voor een In Memoriam voor de onlangs overleden Leo Doggen van ”De Linden” die als spreker was gevraagd. Daarnaast interviewde hij levend monument Karel (Charel) Van Oevelen; hoewel hij nooit achter de ketels stond voor altijd ”de brouwer” in Essen. Dat de avond met een biertje werd doorgespoeld, was natuurlijk onvermijdelijk.

Er kroop (kostbare) tijd in de voorbereiding, maar voor mij was het die alvast waard. Hopelijk geldt voor de bezoekers hetzelfde. En anders stel ik voor dat ze er eentje drinken om hem door te spoelen…

Honderd jaar geleden werd in onze gemeente de Gilde Vlaams Katholiek Leven opgericht. Later fusioneerde die met het Davidsfonds. De rijke geschiedenis ga ik niet beschrijven, wie interesse heeft kan terecht… Maar zondag zette het Essense Davidsfonds zijn eeuwfeest in met “DF Talent”, een mooi programma met korte optredens van Essense amateurpodiumkunstenaars.

Het geheel, uitstekend aan elkaar gepraat door onze eigen Bart Van Esbroeck, bood kwaliteit maar was toch luchtig genoeg om te blijven boeien op een zondagnamiddag. Heel leuk was het “dubbeloptreden” van dochter Katrijn Smout en Marieke Van Den Bergh op klarinet – en hun moeders die een stukje toneel brachten. De jonge à capella zangers van Accent vond ik bijzonder te smaken, maar iedereen die op het podium stond bracht een meerwaarde. Zelfs de burgemeester, die niet slecht is in het soort gelegenheidswoordjes dat bij deze gelegenheden van hem wordt verwacht. Al begin ik enkele van zijn techniekjes door te krijgen, maar dat is natuurlijk onvermijdelijk.

Vanuit het nationale Davidsfonds kwam de boodschap dat de vereniging zich voortdurend moet vernieuwen. Terecht, maar ik leerde vandaag alvast (opnieuw) dat Davidsfonds Essen een basis heeft waar het nog mooie dingen op kan bouwen.

Op Essen in Beeld konden al een tijdje geen foto’s meer worden opgeladen. Het begon met een update bij de webhost. Die veranderden zonder te verwittigen de versie van PHP (het systeem waarin de site is gemaakt). Ook zonder bij de gevolgen stil te staan voor sommige sites, waaronder Essen in Beeld.

Vervelend, maar het was niet de eerste keer. En de vorige malen was het na een paar dagen en vier à vijf mails wel opgelost. Nu leek het dezelfde richting uit te gaan, al nam het antwoord op de eerste mail wat meer tijd in beslag. Maar daarna… niets meer. We hebben alle mogelijkheden geprobeerd om terug contact te krijgen, tot en met aangetekende brieven. Die werden niet afgehaald. Maar verhuizen van server was zowel praktisch als financieel niet zo evident : de hele site moest verhuizen en aan een nieuwe omgeving worden aangepast.

Uiteindelijk hebben we de knoop toch doorgehakt. Zodat de site nu terug werkt en er terug nieuwe foto’s kunnen worden geplaatst. Hopelijk vindt iedereen snel de weg terug naar het vertrouwde adres www.esseninbeeld.be !

Gisterenavond hield de socialistische cultuurvereniging Curieus haar 13e poëzieavond. Deze keer hadden ze mij mee op het programma gezet, wat een mooie gelegenheid was om nog eens in de gedichten te duiken. Wat een paar leuke ontdekkingen opleverde, die ik met enkele klassiekers en werk van mijn favoriete dichters to één geheel heb proberen te smeden. Het resultaat staat hier.

Schrijven is schrappen, zo bleek maar weer eens. Uiteindelijk geen Marsman, geen Henriette Roland Holst, geen William Blake, geen Hugo Claus, geen Bertold Brecht, geen Lucebert… De gedichten die het net niet haalden heb ik dan maar hier samengebracht.

De avond zat verder goed in elkaar, en de zang van Cantores bood een mooie afwisseling. Alleen vind ik het jammer dat redelijk veel van de genodigden uiteindelijk vooral voor proza kozen in plaats van voor poëzie. Met een beetje zoekwerk vindt iedereen die wat literair gevoelig is volgens mij ook dichtwerk dat hem of haar aanspreekt. De ars poetica verdient toch minstens één keer per jaar die aandacht.

Eentje nog om het af te leren. Opgedragen aan de presentatoren van gisterenavond, Jokke en Jeroen…

Komma

wie eenzaam
moe is
of teneergeslagen
wie nooit geaaid wordt
of gekust
vindt in de regel
aanspraak
troost in woorden
of bij een komma
even rust

Albert Megens

Een weekend cultuur. Vrijdagavond heb ik de toneelvoorstelling van Platho bezocht. Voor wie hen niet kent : Platho is een van oorsprong Horendonks gezelschap dat zich toelegt op het wat ernstiger amateurtoneel. Al heeft hun stuk van dit jaar “Larry’s favoriete chocoladetaart” een (tragi)komische inslag. Het geheel werd goed gebracht; er lopen bij Platho enkele sterke acteurs rond, en het speelplezier droop vaak van de planken. De Zolder in Nieuwmoer leende zich ook perfect voor het intieme stuk zonder al te veel theatrale pretentie.

Vandaag, zondag, stond de proclamatie van de “Junior Journalist”-wedstrijd van het Essense Davidsfonds op het programma. In mijn tijd heette die opstelwedstrijd, maar behalve de naam is er bijzonder weinig veranderd. Ik herinner me dat ik er minstens één keer op het podium stond, maar ook dat ik nooit goed weg wist met de thema’s die we opgelegd kregen. Ongewild en onvoorzien belandde ik weer op het podium, om enkele diploma’s uit te reiken. Ik heb dat met veel plezier gedaan, want jong schrijftalent verdient aanmoediging. Het winnende opstel werd ook voorgelezen. Het leek me een terechte winnaar, wegens een mooi evenwicht tussen een heel correct Nederlands en eigentijdse wendingen waar vroeger wellicht een rode streep doorheen zou zijn gegaan (“Is vast een makkie”).

Het hele gebeuren ademde, wat mij betreft, misschien toch iets te veel dezelfde sfeer uit als toen ik nog opstellen schreef in plaats van “blogposts”, al deed de ingehuurde verteller klein en groot aan zijn lippen hangen. Iets meer schwung en iets minder plechtigheid – aangepast aan de leeftijd van de laureaten, zou wellicht wel mogen. Maar dat doet niets af aan de blijvende waarde van het initiatief, aan de verdienste van de organisatie en uiteraard nog veel minder aan de waardering voor de winnaars. Dat ze vooral blijven schrijven.

Want Essen brengt soms meer schrijftalent voort dan we beseffen. Maar daarover volgende week meer…

We schrijven dag op dag 67 jaar na de bevrijding van Essen. Op 22 oktober 1944 namen Canadese troepen onze gemeente in. De Nazi-bezetting was voorbij. De oorlog nog niet, want de V-bommen hingen letterlijk en figuurlijk nog boven het hoofd van de Essenaren.

Yvan Janssens en Marc Van den Broek schreven een boek over de bevrijding van Kalmthout en Essen. Allebei zijn ze al jaren gepassioneerd met het oorlogsverleden in onze streek bezig, en ze zijn dan ook goed geplaatst om de nieuw beschikbare bronnen te verwerken tot een geheel. Het boek is het eerste uit wat een kleine reeks moet worden en werd in het gemeentehuis ingeleid door Frans Schrauwen en Bob Cools. Frans, die op het vlak van de Essene geschiedenis nauwelijks zijn gelijke kent, wist in zijn korte toelichting te verrassen met enkele onuitgegeven dagboekfragmenten uit de bevrijdingsdagen. Maar natuurlijk waren de talrijke aanwezigen vooral voor de Antwerpse ereburgemeester gekomen. Cools bleek nog steeds over de gave van het woord te beschikken, en kende het verhaal van de bevrijding van onze grensgemeenten bovendien erg goed. Hij kende de literatuur erover en sprak met een aantal hoofdpersonages. Bovenal was hij als kind getuige van de bevrijding, aangezien hij vlak bij Kalmthout woonde. Dat maakte er een bijzonder boeiende namiddag van.

Het Essense verhaal uit de Tweede Wereldoorlog is natuurlijk een stuk minder uniek dan het wedervaren van onze gemeente in 1914-1918. Maar zien hoe het kleine verhaal van de mensen van hier zo ingrijpend werd hertekend door de wereldbrand van toen doet nog altijd beseffen dat welvaart en democratie niet zomaar een vanzelfsprekend gegeven zijn. Daarom is het goed dat het verteld wordt, doorleefd maar met een objectieve blik. Ik ga het boek met veel interesse lezen.

Open Monumentendag. Met Essen in Beeld boden we samen met het gemeentebestuur de kans om oude dia’s te laten inscannen. Er was eigenlijk maar weinig belangstelling voor. Gelukkig hadden wel een aantal mensen in de weken voordien de weg naar het gemeentehuis gevonden om hun dia’s te brengen. De scanactie zal daarmee uiteindelijk leuk, waardevol tot zelfs uniek beeldmateriaal hebben opgeleverd.

We hebben ook een aantal namen genoteerd van mensen die we wellicht zelf eens moeten aanspreken om hun dia’s (of foto’s) te mogen inscannen. Al te vaak wordt er vanuit gegaan dat de dia’s toch niet de moeite waard zijn (laat dat oordeel liever aan ons over…), of dat de kwaliteit niet goed genoeg meer is (dat is zelden het geval, de software van tegenwoordig kan veel).

Wie toch nog dia’s heeft die mogelijk enigszins de moeite waard zijn voor Essen, contacteert best de cultuurdienst van het gemeentebestuur. En voor de resultaten van het gescan is er Essen in Beeld, al kan het nog even duren vooraleer ze daar verschijnen.

Omdat ik in de Oude Pastorij achter de scanner zat, is de rest van de Monumentendag wat aan me voorbij gegaan. gelukkig kon ik op zaterdag wel een blik werpen op de tentoonstelling over de Essense douane die (ook) in de Oude Pastorij was opgesteld. Die werd geopend met een receptie, waarop naast de burgemeester twee oud-douaniers het woord namen : Robert Tas en… Frans Schrauwen, die tot mijn verbazing ook onze grens nog mee heeft “bewaakt”, al zal het dan vooral geweest zijn door op de papierwinkel te letten.

Robert en Frans wisten allebei goed de sfeer op te roepen van de grens zoals die vroeger was. Zelf herinner ik me nog vaag de grensovergang met het “rode licht dat niet op groen kon gezet worden”. Maar voor wie twintig jaar jonger is dan ik, dreigt het woord “douanier” zoiets te worden als “kruisvaarder” : een term uit de geschiedenisboeken. Als overtuigd Europeaan kan ik er eigenlijk alleen maar verheugd over zijn. En toch had het wel iets, de gewichtigheid waarmee de grens vroeger gehandhaafd werd. Goed dat we dat niet vergeten, en Open Monumentendag bood daarvoor een uitstekende gelegenheid. Mooi werk van al wie dat mogelijk maakte !